Sau khi khai trương hoạt động vào ngày 28-7-2000, đến cuối năm số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán (GDCK) của NĐT chưa đầy 3.000 tài khoản với tổng giá trị GDCK vẻn vẹn 90 tỷ đồng trong 5 tháng. Ngày 2-4-2001, trong phiên giao dịch thứ 102, TTCK Việt Nam lần đầu ghi nhận sự tham gia của NĐT nước ngoài, khi một NĐT cá nhân mang quốc tịch Anh đã khớp lệnh mua 100 cổ phiếu TMS…
Sau 5 năm xây dựng nền móng, đến cuối năm 2004, các hàng hóa cơ bản của thị trường đã có mặt đầy đủ trên Trung tâm GDCK TP Hồ Chí Minh (HoSE), với đủ các sản phẩm từ cổ phiếu, trái phiếu đến chứng chỉ quỹ đầu tư. Ở giai đoạn này, tổng số tài khoản GDCK của NĐT đã tăng lên gấp 10 lần so thời điểm TT mới bắt đầu, nhưng con số đó vẫn còn thấp và chỉ chiếm khoảng 0,3% so dân số Việt Nam. Chỉ đến khi làn sóng tham gia niêm yết ồ ạt của các DN trên HoSE và đặc biệt là chuyến viếng thăm của cựu Tổng thống Mỹ George W.Bush vào cuối năm 2006, TTCK Việt Nam mới trở nên quen thuộc hơn trong mắt công chúng đầu tư. Chỉ trong vòng hai năm (2006 - 2007), số lượng tài khoản GDCK của NĐT đã tăng vọt từ 31.316 tài khoản lên 349.402 tài khoản, lập kỷ lục về tốc độ tăng trưởng, với bình quân mỗi năm tăng 230%.
Cùng với sự tăng trưởng của số lượng tài khoản thì khối lượng giao dịch và giá trị GDCK năm 2006 cũng tăng đột biến (lần lượt tăng 217% về số lượng và 223% về giá trị) so năm trước đó. Sự quan tâm của NĐT nước ngoài đối với TTCK Việt Nam cũng có sự thay đổi rõ rệt. Cụ thể, số lượng tài khoản GDCK của NĐT nước ngoài từ 436 tài khoản vào năm 2005 đã tăng lên 2.100 tài khoản vào năm 2006, tương đương tăng 382% và năm 2007 tiếp tục tăng lên 8.441 tài khoản, tương đương tăng 302%. Tuy nhiên, sau đó, do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, sự tham gia của các NĐT vào TTCK có sự giảm tốc từ năm 2008. Trong giai đoạn 2011 - 2015, tốc độ tăng trưởng của tài khoản NĐT đạt mức trung bình 7,5%/năm và có hơn 1,5 triệu tài khoản vào cuối năm 2015.
Bên cạnh đó, vào giai đoạn này, việc xây dựng lòng tin đối với NĐT qua minh bạch thông tin được cơ quan quản lý và các tổ chức vận hành TT đặc biệt chú trọng. Trên cơ sở đó, sự phát triển của NĐT đã có sự chuyển biến rõ nét cả về lượng và chất. Tổng tài khoản NĐT tăng trưởng trong giai đoạn 2015 - 2019 đạt mức trung bình 10%/năm, trong đó, số lượng tài khoản của NĐT nước ngoài, NĐT tổ chức luôn tăng trưởng ổn định và đạt mức 15%, lớn hơn so mức tăng trưởng chung của tổng tài khoản. Tính đến cuối năm 2019, số lượng tài khoản NĐT nước ngoài đạt 33.850 tài khoản, NĐT tổ chức 15.400 tài khoản, trong đó tài khoản NĐT tổ chức nước ngoài là 5.590 tài khoản, chiếm hơn 16,5% trên tổng số tài khoản NĐT nước ngoài (con số này vào năm 2012 là 8,9%). Trong giai đoạn này, hàng loạt công ty quản lý quỹ nước ngoài cũng đã gia nhập TTCK Việt Nam.
Sự gia tăng số lượng của các NĐT trong và ngoài nước đóng góp không nhỏ cho sự tăng trưởng của giá trị giao dịch trong giai đoạn này. Và cho dù trong bối cảnh tài chính, CK toàn cầu có nhiều biến động mạnh, bị ảnh hưởng tiêu cực nhưng TTCK Việt Nam vẫn là điểm đến hấp dẫn đối với các NĐT nước ngoài, vốn gián tiếp (FII) liên tục mua ròng ở mức khá cao. Trên HoSE, NĐT nước ngoài lập kỷ lục mua ròng vào năm 2018 với trị giá 43.076 tỷ đồng, tương đương khoảng 1,9 tỷ USD và giá trị giao dịch của NĐT nước ngoài duy trì ổn định quanh mức 17,63% trên tổng giá trị giao dịch toàn TT…
Sự phát triển về chất của NĐT trên TTCK Việt Nam ở giai đoạn này không chỉ thể hiện qua sự tăng trưởng ấn tượng về thanh khoản giao dịch trên các sở GDCK mà còn được thể hiện qua sự thành công của các đợt huy động vốn DN trên TT. Điển hình có các thương vụ sang nhượng vốn rất thành công cho các NĐT nước ngoài tại Sabeco, Vinamilk, Techcombank, Vinhomes... Giá trị IPO của Việt Nam trong năm 2018 được đánh giá là dẫn đầu khu vực Đông - Nam Á.
Sau 20 năm vận hành, HoSE đã đạt được những thành tựu quan trọng về quy mô và thanh khoản, nâng cao tính công khai, minh bạch của TT. Tính đến cuối năm 2019, giá trị vốn hóa TT cổ phiếu tại HoSE đạt hơn 3,28 triệu tỷ đồng, tương đương 54,3% GDP. Hơn 2,3 triệu tài khoản NĐT đã đóng vai trò quan trọng vào thành công của TTCK, giúp TTCK thực hiện tốt vai trò kênh huy động và phân bổ vốn hiệu quả.
Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Trần Văn Dũng chia sẻ, tuy giai đoạn đầu thật sự khó khăn và vất vả, nhưng khi định hướng, chuẩn bị tốt và vượt qua được khó khăn, thì giai đoạn sau phát triển thuận lợi. Cấu trúc của TTCK đã tương đối hoàn chỉnh bao gồm TT huy động vốn (TT cổ phiếu, TT trái phiếu) và TT phân tán rủi ro (TT phái sinh), với những sản phẩm cơ bản đã phong phú hơn rất nhiều so hai thập kỷ trước.
