Hậu quả nặng nề của “Long Covid”

Đại dịch Covid-19 đã đặt ra một thách thức chưa từng có đối với không chỉ sức khỏe mà còn với cả hệ thống chăm sóc sức khỏe của các nước trên thế giới. Hàng triệu người đã khỏi Covid-19 cho biết, họ vẫn phải đối mặt vô số vấn đề sức khỏe trong nhiều tháng, thậm chí hàng năm sau khi bị nhiễm virus. Và tình trạng này thường được gọi là hội chứng “Long Covid”, hay Covid-19 kéo dài. 

Nhiều người mắc hội chứng Covid kéo dài sau khi nhiễm bệnh. Ảnh: GETTY
Nhiều người mắc hội chứng Covid kéo dài sau khi nhiễm bệnh. Ảnh: GETTY

Những triệu chứng phổ biến

Theo trang thống kê worldometers.info, hầu hết người mắc Covid-19 không bị bệnh nặng và phục hồi khá nhanh chóng. Tuy nhiên, trong một bài viết được đăng trên tạp chí Undark, bác sĩ Jack Gorman của Đại học Columbia và Phó GS David Scales tại Trường cao đẳng Y tế Weill Cornell ở Mỹ cho rằng, cụm từ “phục hồi” chỉ để nói về giai đoạn cấp tính của bệnh, còn trên thực tế, khoảng 10-40% các bệnh nhân mắc Covid-19 tiếp tục gặp các triệu chứng khác nhau trong vài tuần đến vài tháng sau khi nhiễm bệnh. Tình trạng này được gọi là hội chứng Covid-19 kéo dài, hay “Long Covid”.

Theo BBC, cho đến nay, hội chứng Covid-19 kéo dài chưa được hiểu đầy đủ và không có định nghĩa được quốc tế thống nhất. Do đó, những thước đo về mức độ phổ biến của hội chứng hoặc những triệu chứng liên quan đến nó cũng rất khác nhau. Trong một báo cáo được công bố ngày 6/10/2021, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xác định Covid-19 kéo dài là tình trạng xảy ra ở những người có thể hoặc đã được xác nhận nhiễm virus SARS-CoV-2, thường là ba tháng kể từ khi bắt đầu nhiễm Covid-19, với các triệu chứng kéo dài ít nhất hai tháng và không thể giải thích bằng một chẩn đoán thay thế. Còn hướng dẫn cho các nhân viên y tế của Anh mô tả Covid-19 kéo dài là trường hợp các triệu chứng tiếp tục kéo dài hơn 12 tuần sau khi bị nhiễm virus. Một số nơi xác định Covid-19 kéo dài là trường hợp người bệnh tiếp tục có những triệu chứng trong vòng bốn tuần trở lên kể từ khi nhiễm Covid-19.

Trang web của Cơ quan Dịch vụ y tế quốc gia Anh (NHS) xác định các triệu chứng của tình trạng hội chứng Covid-19 kéo dài có thể bao gồm cực kỳ mệt mỏi, suy nhược, khó thở, tim đập nhanh, đau hoặc tức ngực, các vấn đề với trí nhớ và sự tập trung, thay đổi mùi vị, đau khớp. Tuy nhiên, các cuộc khảo sát trên những bệnh nhân được cho là mắc hội chứng Covid-19 kéo dài đã xác định được hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu chứng khác. 

Một nghiên cứu trên quy mô lớn của Đại học College London (UCL) ở Anh đã xác định 200 triệu chứng ảnh hưởng đến 10 hệ cơ quan cơ thể. Các triệu chứng này bao gồm ảo giác, mất ngủ, thay đổi thính giác và thị lực, mất trí nhớ ngắn hạn, các vấn đề về diễn đạt và ngôn ngữ. Những người khác cũng đã báo cáo các vấn đề về dạ dày, ruột và bàng quang, thay đổi kinh nguyệt và những vấn đề về da. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng cũng khác nhau, nhưng đáng chú ý, nhiều người cho biết họ không thể làm được những việc đơn giản như tắm bằng vòi hoa sen hoặc ghi nhớ các từ. Nguy cơ cao bị đột quỵ và đau tim cũng được cảnh báo. Ngoài ra, cũng có những lo ngại về việc người nhiễm Covid-19 ban đầu chỉ có triệu chứng nhẹ hay thậm chí không có triệu chứng nhưng vẫn có thể bị suy nhược, tàn tật do hội chứng Covid-19 kéo dài.

Ảnh hưởng quy mô lớn

Văn phòng Thống kê quốc gia Anh (ONS) cho biết, ước tính đến ngày 6/1 đã có khoảng 1,3 triệu người ở Anh, tương đương 2% dân số nước này, gặp phải các triệu chứng kéo dài trong hơn bốn tuần sau khi lần đầu nhiễm Covid-19. Theo khảo sát của ONS trên 352.000 người, hội chứng Covid-19 kéo dài phổ biến nhất ở những người trong độ tuổi từ 35-69.

Tháng 4/2021, ONS chỉ ra rằng, cứ 10 người nhiễm Covid-19 thì có một người gặp các triệu chứng kéo dài ít nhất ba tháng. Đến tháng 9/2021, tỷ lệ này được cập nhật là 1/40. Với trẻ em, một nhóm các nhà nghiên cứu do Viện Sức khỏe trẻ em Great Ormond Street dẫn đầu đã phân tích hơn 200.000 trường hợp dương tính với virus SARS-CoV-2 ở trẻ từ 11 đến 17 tuổi, trong khoảng thời gian từ tháng 9/2019 đến tháng 3/2020. Kết quả cho thấy, từ 4.000 đến 32.000 trẻ trong số này vẫn gặp các triệu chứng Covid-19 sau 15 tuần kể từ khi nhiễm bệnh. Dù có rất ít bằng chứng về việc trẻ em phải nằm liệt giường hoặc không thể đến trường do mắc hội chứng Covid-19 kéo dài, nhưng các nhà nghiên cứu vẫn nhấn mạnh rủi ro đối với những người trẻ tuổi là “không hề nhỏ” và trẻ em cần được hỗ trợ y tế khi gặp phải tình trạng này.

Còn tờ Times of India của Ấn Độ dẫn báo cáo của các nhà nghiên cứu từ Đại học Michigan (Mỹ) cho hay, khoảng 100 triệu người khỏi Covid-19 mắc hội chứng Covid-19 kéo dài. Tỷ lệ người nhiễm Covid-19 mắc phải hội chứng này lên đến 57% đối với những người phải nhập viện vì bệnh. Theo báo trên, trong bối cảnh số ca mắc Covid-19 trên thế giới đang ngày càng tăng, số người hồi phục cũng tăng lên, đồng nghĩa với việc xác suất có nhiều người bị Covid-19 kéo dài cũng tăng lên. 

Vaccine vẫn là công cụ quan trọng

Đến nay, nguyên nhân gây ra hội chứng Covid-19 kéo dài vẫn chưa được xác định. Có ý kiến cho rằng, có thể việc bị nhiễm virus SARS-CoV-2 gây bệnh Covid-19 ban đầu khiến hệ thống miễn dịch của một số người hoạt động quá mức, không chỉ tiến công virus mà còn các mô của cơ thể, khiến gây ra các triệu chứng.

Còn trong một bài viết đăng tải hôm 5/1, nhà nghiên cứu Resia Pretorius tại Đại học Stellenbosch (Nam Phi) cho rằng, nguyên nhân của tình trạng Covid-19 kéo dài có thể là do các phân tử gây viêm bị mắc kẹt trong những cục máu siêu nhỏ. TS Anthony Fauci, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm quốc gia của Mỹ mới đây khẳng định, ngay cả những trường hợp mắc Covid-19 nhẹ cũng có thể dẫn tới hội chứng Covid-19 kéo dài. 

Trong bối cảnh đó, vaccine được cho vẫn là công cụ quan trọng trong việc ngừa Covid-19 và cả những triệu chứng lâu dài do nó mang lại. Bởi, việc tiêm phòng có thể giúp ngăn ngừa nhiễm virus và những hậu quả về sau ngay từ ban đầu. Thêm vào đó, một nghiên cứu do các nhà nghiên cứu tại Đại học Bar-Ilan (Israel) cho hay, với bệnh nhân nhiễm Covid-19 từ tháng 3/2020 đến tháng 11/2021, việc tiêm chủng đầy đủ đã đưa đến sự giảm đáng kể các triệu chứng hội chứng Covid-19 kéo dài phổ biến nhất ở người bệnh và tăng khả năng hồi phục hoàn toàn cho họ. Điều này đặc biệt rõ ràng hơn ở người trên 60 tuổi. Kết quả trên không được quan sát thấy ở những người được tiêm một liều vaccine. 

Trên thực tế, các nước trên thế giới đã có sự chuẩn bị cho cuộc khủng hoảng do hội chứng “Long Covid” gây ra. Tháng 1/2021, WHO đã sửa đổi hướng dẫn về điều trị Covid-19, bổ sung khuyến cáo rằng tất cả bệnh nhân nên được chăm sóc theo dõi trong trường hợp mắc Covid-19 kéo dài. Vào tháng 2/2020, Viện Y tế quốc gia Mỹ cũng đã tuyên bố một sáng kiến ​​nghiên cứu lớn kéo dài bốn năm về “di chứng sau đợt cấp tính của Covid-19”, với kinh phí 1,15 tỷ USD. Viện Nghiên cứu y tế quốc gia của Anh cũng đã bắt đầu bốn nghiên cứu về Covid-19 kéo dài. Tại Canada, khoảng 20 phòng khám trên khắp nước này đang tập trung giúp đỡ những người được xác định mắc hội chứng trên.

Trong khi đó, bác sĩ Jack Gorman và Phó GS David Scales đề cập mối nguy hại của thông tin sai lệch khi những đồn đoán các phương pháp chưa được chứng minh trong điều trị Covid-19 kéo dài xuất hiện khá phổ biến trên mạng xã hội. Hai chuyên gia này cho rằng, ngành y tế cần nỗ lực phối hợp để truyền đạt những phát hiện và phát triển mới về hội chứng Covid-19 kéo dài tới người dân.