Tác động của ô nhiễm không khí
Một thống kê đầu năm nay của LHQ đã chỉ ra rằng, bảy trong số 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới nằm ở Ấn Độ. Theo Tổ chức Giám sát chất lượng không khí AirVisual và Tổ chức Hòa bình xanh (Greenpeace), thì vào năm 2018, Gurugram - thành phố cách Thủ đô New Delhi khoảng 30 km về phía tây nam, là nơi có mức độ ô nhiễm nặng nhất thế giới.
Ngoài ra, còn có ba thành phố khác của Ấn Độ và TP Faisalabad của Pakistan nằm trong nhóm năm thành phố ô nhiễm hàng đầu. Tổng cộng 18 trong số 20 thành phố ô nhiễm nhất trên thế giới thuộc về các nước Nam Á, gồm Ấn Độ, Pakistan và Bangladesh. New Delhi, nơi sinh sống của hơn 20 triệu người được xếp hạng 11 và trở thành thủ đô ô nhiễm nhất thế giới, xếp trên thủ đô Dhaka của Bangladesh và Kabul của Afghanistan.
Còn tại châu Âu, theo báo cáo mới đây của Ủy ban Môi trường châu Âu (EEA), ô nhiễm cũng là một tác nhân gây nên tình trạng khẩn cấp trong ngành y tế công ở châu lục này. Tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng làm giảm tuổi thọ con người và góp phần gây nên nhiều loại bệnh như tim mạch, các bệnh liên quan hệ hô hấp, thậm chí là ung thư. Ô nhiễm môi trường cũng gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế của mỗi quốc gia, khi khiến chi phí thuốc men tăng cao và giảm năng suất lao động.
Ô nhiễm không khí làm ảnh hưởng chất lượng cuộc sống, kéo theo đó là gánh nặng chi phí y tế và thiếu hụt lao động. Giám đốc điều hành của Greenpeace khu vực Đông - Nam Á, ông Yeb Sano cho biết, ngoài ảnh hưởng cuộc sống của người dân, ước tính toàn thế giới thiệt hại 225 tỷ USD do giảm năng suất lao động và hàng nghìn tỷ USD chi phí y tế để giải quyết các vấn đề sức khỏe do ô nhiễm không khí. “Ô nhiễm không khí đang đánh cắp sinh kế và tương lai của chúng ta”, ông nói.
Trong hai năm qua, cơ sở dữ liệu của WHO thu thập từ hơn 4.300 thành phố và khu định cư ở 108 quốc gia đã cho thấy, ngày càng nhiều địa điểm tham gia hệ thống đo mức độ ô nhiễm không khí nhận thấy các tác động về sức khỏe. Khi chất lượng không khí suy giảm, những người sống trong khu vực ô nhiễm có nguy cơ đột quỵ, mắc bệnh tim, ung thư phổi, các bệnh hô hấp mạn tính và cấp tính, bao gồm cả hen suyễn. Theo đó, chỉ riêng ô nhiễm không khí ngoài trời đã được coi là nguyên nhân đứng thứ tư gây ra những ca chết yểu trên toàn thế giới.
“Tuyên chiến” với ô nhiễm
Các chuyên gia của hai tổ chức AirVisual và Greenpeace đã thu thập dữ liệu từ hàng chục nghìn trạm quan trắc chất lượng không khí trên thế giới. Theo đó, 92 thành phố ô nhiễm nhất đều có sự xuất hiện của các hạt bụi mịn PM2.5. Đây là hạt bụi có đường kính nhỏ hơn 2,5 micromet, tương đương khoảng 3% đường kính của một sợi tóc người và có thể gây ra nhiều tác động xấu cho sức khỏe. Các hạt này có thể thâm nhập sâu vào phổi và máu, gây ra một loạt các bất lợi cho người hít phải, thậm chí gây tử vong trong những trường hợp xấu nhất.
WHO cũng ước tính, khoảng bảy triệu người thiệt mạng mỗi năm do ô nhiễm không khí. Ngoài ra, việc tiếp xúc quá nhiều với hạt bụi mịn cũng gây các tác động như nhịp tim không đều, hen suyễn nặng và suy giảm chức năng phổi… Theo Al Jazeera, ông Lauri Myllyvirta - chuyên gia phân tích thuộc đơn vị theo dõi ô nhiễm không khí toàn cầu của Greenpeace cho rằng, có một số lý do giải thích cho số lượng các hạt bụi mịn tăng cao ở các nước Nam Á kể trên. Nguồn gốc chính phát sinh các hạt đó là từ khí thải của hoạt động công nghiệp, giao thông vận tải, khói bụi do xây dựng ồ ạt nhiều công trình. Khí thải từ hoạt động sinh hoạt của các hộ gia đình cũng là một trong số những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí.
“Cuộc sống của rất nhiều hộ gia đình ở Nam Á phụ thuộc vào nhiên liệu rắn, thường là than, để nấu ăn và sưởi ấm. Bụi mịn cũng xuất hiện ở các thành phố có ngành công nghiệp quy mô lớn nhưng lại kiểm soát khí thải kém”, ông Myllyvirta cho biết. Ông Myllyvirta cũng cho rằng mật độ dân số cao của Nam Á là một yếu tố góp phần gây ra chất lượng không khí kém của khu vực. Châu Á là châu lục đông dân nhất thế giới, còn Nam Á lại là khu vực có mật độ dân số cao nhất ở châu Á. “Một số khu vực có mức phát thải tương tự, nhưng vì mật độ dân số thấp hơn nên mức độ ô nhiễm chưa tồi tệ như vậy”, ông chia sẻ.
Ấn Độ là quốc gia đông dân nhất Nam Á, với khoảng 1,3 tỷ người. Các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng mức độ ô nhiễm không khí hiện nay thể hiện “tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng” và kêu gọi Ấn Độ cần có phản ứng khẩn cấp để khắc phục tình hình từ cấp độ chính quyền địa phương và toàn quốc. Tuy nhiên, bà Jyoti Pande Lavakare, nhà sáng lập của tổ chức phi chính phủ Care for Air India có trụ sở tại New Delhi cho rằng, giới chức Ấn Độ mới chỉ quan tâm nguyên nhân chứ chưa có biện pháp hữu hiệu để cải thiện tình hình chất lượng không khí kém như hiện nay.
Các nhà khoa học cũng chỉ trích giới chức nhiều nước chỉ ưu tiên phát triển kinh tế mà không giải quyết thỏa đáng các vấn đề môi trường kèm theo, bao gồm ô nhiễm không khí. Các chương trình hành động kêu gọi cắt giảm nồng độ hạt bụi mịn PM2.5 triển khai chậm và mới ở quy mô nhỏ. “Để làm sạch không khí triệt để, chúng tôi cần các biện pháp thường xuyên ở quy mô quốc gia, cần có nhiên liệu sạch hơn để thay thế hoàn toàn cho hoạt động vận tải và cơ giới, loại bỏ trợ cấp cho nhiên liệu bẩn, thực thi các biện pháp kiểm soát chặt chẽ đối với hành vi đốt chất thải, và phải giảm khí thải công nghiệp…”, bà Jyoti Pande Lavakare cho biết.
Tuy vậy, cũng đã có một số quốc gia ở châu Á được ghi nhận về nỗ lực cải thiện chất lượng không khí, điển hình là Trung Quốc. Nước này đã giảm nồng độ bụi mịn PM2.5 liên tục từ năm 2017 đến nay nhờ các biện pháp tiếp cận tích cực và toàn diện để giảm lượng khí thải. Theo đó, từ năm 2017, Bắc Kinh đã công bố kế hoạch hành động quốc gia về chất lượng không khí, yêu cầu mọi khu vực đô thị phải giảm nồng độ ô nhiễm bụi mịn ít nhất 10%, một số thành phố bị yêu cầu cao hơn. Để đạt chỉ tiêu giảm ô nhiễm 25%, Bắc Kinh đã chi 120 tỷ USD cho nỗ lực này.
Bên cạnh đó, Trung Quốc đã đóng cửa gần 2.500 nhà máy, từ chối gần 20.000 đơn xin xây dựng nhà máy mới. Chính quyền cũng tuyên bố trong kế hoạch giảm ô nhiễm không khí, tới năm 2020 sẽ đóng cửa khoảng 1.000 nhà máy nữa tại Bắc Kinh. Khu vực Bắc Kinh - Thiên Tân - Hà Bắc, vốn là nơi ô nhiễm nghiêm trọng, được xác định là trọng điểm trong cuộc chiến chống ô nhiễm. Ngoài ra, nước này cũng ban hành chính sách năng lượng chuyển từ than đá sang khí đốt tự nhiên. Chính sách này buộc các hộ gia đình thay thế các nguồn nhiên liệu rắn gây ô nhiễm như than, gỗ hoặc lõi ngô bằng các nguồn năng lượng sạch hơn như điện, hay khí đốt tự nhiên.
Theo WHO, một số xu hướng tích cực cho thấy trong vài năm gần đây, chất lượng không khí ở các nước công nghiệp phát triển đã dần được cải thiện. Theo đó, ngày càng nhiều chính phủ đã gia tăng các cam kết giám sát về môi trường, cũng như hành động toàn cầu từ ngành y tế và một số ngành khác như giao thông, nhà ở, năng lượng,... với nỗ lực nhằm giảm ô nhiễm không khí.
